TÜRKİYE'DE KAYIT DIŞI EKONOMİNİN AZALTILMASINDA VERGİ DENETİMİNİN YAPISI, ÖNEMİ VE GELECEĞİ

Abstract

Toplumsal hayatımızı idame ettirdiğimiz günümüzde, hiç Ģüphesizdir ki hayat standartlarımız malî olgularla belirlenmektedir. Ekonominin geliĢerek geldiği dünyada bireylerin günlük hayatlarındaki gereksinimlerinin karĢılanması; mal ve hizmet üretimine katkıda bulunarak, bunun karĢılığında gelir elde etmesiyle mümkündür. Çift taraflı etkisi bulunan kayıtdıĢı ekonomi, gerek geliĢmiĢ gerekse az geliĢmiĢ tüm ekonomilerin temel sorunlarından biridir. KayıtdıĢı ekonomiyi en düĢük seviyeye getirerek bu dengede kalmasını sağlamanın idarî yönden en temel aracı vergi denetimidir. Etkin bir vergi denetiminin kayıtdıĢılığı gidermesi için, Türkiye‟nin malî idaresinin güçlü ve dinamik bir yapıda olması gereklidir. Klasik devlet idaresinin sınırlandırdığı vergi idaresinin, etkinliğinin azalacağı kanaatindeyiz. Bu açıdan; vergi idaresinin tüm unsurlarıyla özel sektöre endekslenmesi ve etkinliğinin artırılması, hem gelir adâleti yönünden hem de geliĢme yönünden büyük önem arz etmektedir. Tezimizde; Türkiye‟de kayıtdıĢı ekonominin unsurları, boyutları ve bunun azaltılması için, vergi denetim yapısı geçmiĢten günümüze ele alınmaya çalıĢılmıĢtır. Vergi denetim yapısının; Osmanlı Devleti‟nden günümüze kadar geçirmiĢ olduğu tüm süreçler, yapısal sorunlar ve geleceğe doğru gidiĢi ana hatlarıyla incelenmiĢ ve görülen sorunlarla ilgili çözüm önerileri sunulmuĢtur. AraĢtırmalarımız teorik varsayımlardan yola çıkılarak baĢlamıĢ olup, günümüzdeki etkilerinin görülmesi açısından çeĢitli sonuçlar ve istatistik verilere baĢvurulmuĢtur. Hedefimiz; kayıtdıĢı ekonomiyi azaltarak dengede tutmak için vergi denetiminin öneminin anlaĢılması ve karĢılaĢılan bazı sorunlarda ne gibi çözüm yollarının aranması gerektiğinin bilinmesidir. Tüm bu bilgiler ıĢığı altında Türkiye‟de vergi denetim sisteminin gidiĢatı hakkında da kısa bir gözlem ve değerlendirme yapılmıĢtır. Yapısal sorunların çözümü; zaman ve ekip çalıĢması gerektirmektedir. Türkiye‟nin vergi denetiminin yapısal sorunlarının, orta vadede tüm vergi idaresinin çalıĢanları ve toplumun diğer bireylerinin katılımıyla çözüleceği görüĢündeyiz.