AĞIR RUHSAL BOZUKLUĞU OLAN KARDEŞ SAHİBİ BİREYLERİN YAŞAM DENEYİMLERİ: NİTEL BİR ÇALIŞMA

Abstract

Ağır ruhsal bozukluk (şizofreni ve duygu durum bozuklukları) bireylerin biyopsikososyal yaşamını etkileyen çok boyutlu bir kavram olarak ortaya çıkmaktadır. Bu ruhsal bozukluklar sadece hastalığa sahip olan bireyleri değil, aynı zamanda ailesini ve yakınlarını da etkilemektedirler. Dolayısıyla ağır ruhsal bozukluğun ortaya çıkması ile birlikte kardeşler de bu durumdan olumsuz etkilenmektedir. Ağır ruhsal bozuklukların doğal bir sonucu olarak ortaya çıkan olumsuz durumlarda; kardeşlerin etkilenme düzeyi ve yaşam deneyimlerini incelemek bu araştırmanın genel amacıdır. Hastalığın kardeşlerin yaşamına psikososyal etkilerini ortaya koymak, hastalık algılarını ölçmek ve sosyal hizmet ihtiyaçlarını değerlendirmek bu araştırmanın amaçlarını oluşturmaktadır. Örneklem, ağır ruhsal bozukluğa sahip bireylerin 15 kardeşinden seçilerek oluşturulmuştur. Nitel araştırma yöntemlerinden derinlemesine mülakat tekniği kullanılarak veriler elde edilmiştir. Ağır ruhsal bozukluğa sahip bireylerin kardeşleri, stresli bir yaşam ile mücadele etmekte olup hastalık sebebi ile psikososyal sağlıkları olumsuz etkilenmektedir. Ruhsal bozukluk kardeş ilişkilerini de olumsuz etkilemekte olup yetişkin kardeşlerin hastalık sebebi ile rol ve sorumlulukları artmıştır. Kardeşin hastalığı sebebi ile kardeşin bakımına enerji harcanması; yetişkin kardeşlerin aile, iş ve sosyal yaşamlarını da zaman zaman etkilemektedir. Hastalık kaynaklı sosyal izolasyon ile birlikte toplum içerisinde damgalanmaya uğramaktadırlar. Ağır ruhsal bozukluğa sahip kardeşin ileriki yaşamına ilişkin belirsizlik olması sebebiyle gelecekte bakım verme süreci ile ilgili endişe ve kaygı yaşamaktadırlar. Katılımcılar kardeşlerinin psikolojik bozukluğundan etkilenmeleri sebebiyle ruh sağlığı hizmetlerine erişim konusunda önceliklendirilmek istemektedirler. Ayrıca hasta olan kardeşin hayata katılımı için destek beklemektedirler. Bu bulgulardan yola çıkarak, psikiyatrik sosyal hizmet alanında viii çalışan sosyal çalışmacıların yetişkin sağlıklı kardeşlere yönelik destekleyici müdahaleler kullanmaları önerilmektedir. Ağır ruhsal bozukluğun ilk ortaya çıkış anından sonra destek grupları ve akran deneyimi paylaşımı grupları düzenlemeleri önerilmek ile birlikte aile müdahalelerinde kardeşler özelinde uygulamalar yapılması önerilmektedir. Ayrıca ağır ruhsal bozukluklar özelinde ruhsal hastalıkları gündeme alan farkındalık çalışmaları, damgalama karşıtı uygulamaların hayata geçirilmesi önerilmektedir.