TÜRKİYE TÜRKÇESİ NİNNİLERİNİN LİNGUİSTİK POETİKASI VE SINIRDAŞ ALANLARLA ETKİLEŞİMİ

Abstract

Kişilerin doğumlarından itibaren karşılaştıkları ilk sanat eserleri olan ninnileri yalnızca uyku şiirleri olarak değerlendirmek yeterli değildir. Ninniler kimi zaman çocuğu eğiten, oynatan, oyalayan ve onları okul öncesi eğitime hazırlayan pedagojik eserlerken kimi zaman toplumun inanç ve geleneklerini kuşaklara aktaran sosyolojik dokümanlar kimi zaman annenin duygularını çocuğa aktaran psikolojik veriler kimi zaman ahengiyle kişiye haz veren çocuk şarkıları kimi zaman da ses ve söz sanatlarıyla başlı başına orijinal bir poetikaya sahip olan şiirlerdir. Sanat eseri estetik zevk duygusunu beslediğinde veya toplumu eğittiğinde bunu poetikası gereği yapar. Yahut malzemesi dil olan sanat eserlerinin kelimeleri dizişi ile oluşturduğu ahenk her ne kadar zevk duygusuna hitap ederse etsin, kelimelerin sahip olduğu ses ve anlam boyutu da kişiyi psikolojik, sosyal ve eğitimsel anlamda besleyerek yine kendi poetikasını ortaya koymaktadır. Ninnilerin sınırdaş alanlarla etkileşim boyutları ve ninnilerin linguistik poetikası birbirinden çok farklı iki konu gibi görülse de bu iki boyutun sanatın tam anlamıyla iki farklı gayesi, dolayısıyla ninnilerin poetikası olduğu açıktır. Bilinmelidir ki linguistik poetika sınırdaş alanlarla etkileşim boyutlarında büyük oranda söz sahibidir. Bu çalışmada ninnilerin poetikasını meydana getiren ögeler sınırdaş alanlarla ilişkilendirilerek örneklendirilmiştir. Bilimsel bir perspektifle yaklaşılmak istenen ninnilerin, sınırdaş alanlarla ilişkisi bakımından sosyolojik, psikolojik, pedagojik, müziksel boyutlarıyla ele alındığı bölümlerde ve bu bölümlere başlamadan hemen önce ninnilerle ilgili genel bilgilerin verildiği bölümde poetikada önem arz eden; iç yapı, muhteva, şiir okuyucusu -bizim için dinleyici olabilir- noktalarına dikkat çekilmiştir. “Ninnilerin Linguistik Poetikası” bölümünde ise poetikanın genel tanımından sonra ninnilerde dış yapı, dil, sanatların tedahülü gibi konuları kapsayabilecek şekilde ninnilerin; dilsel, sessel sanatlarına yönelinmiştir. Bu şekilde x sanatsal anlam taşıyan poetikaya kişisel bakış açısıyla birlikte bilimsel bir yorum getirilmeye çalışılmıştır. Ninnilerdeki sanat anlayışına eğilerek ninnileri sadece halk edebiyatı ürünleri olarak değil, dil ürünleri olarak da değerlendirmek gerektiği inancıyla “lingüstik poetika”ya, seslerin gücünün halk edebiyatındaki etkinliğini göstermek için “fonetik poetika”ya dikkat çekmek amaç edinilerek bu çalışma şekillendirilmiştir.