Özet:
Son yüzyıla damgasını vuran ve toplumunun hemen her kesiminde sıklıkla rastlanabilen
kavramlardan biri de strestir. Bu kavrama özellikle de insanların yoğun olduğu yerlerde
çalışan kişilerde daha fazla rastlanabilir. Bu yerlerden biri de okullar ve bu okullarda
çalışan öğretmenlerdir. Bu araştırma, liselerde görev yapan kadın ve erkek
öğretmenlerin stres düzeylerini karşılaştırmak amacıyla yapılmıştır. Araştırmanın
problem cümlesi “Liselerde görev yapan öğretmenlerin stres düzeylerini etkileyen
faktörler nelerdir?” şeklindedir. Araştırma, nicel yöntemde tarama modelinde ile
yapılmıştır. Ayrıca araştırmacılar tarafından geliştirilen, Stres Düzeyi Belirleme Ölçeği
pilot çalışmadan sonra kullanılmış ve İstanbul ili Avrupa yakasında bulunan Beşiktaş,
Zeytinburnu ve Esenler ilçelerindeki liselerde görev yapan 100 öğretmene
uygulanmıştır. Araştırmada liselerde görev yapan kadın ve erkek öğretmenlerin stres
düzeylerinin belirlenmesine yönelik, cinsiyet, yaş, öğrenim durumu, öğretmenlikte kıdem
yılı, şu an çalıştığı kurumda kaç yıldır görev yaptığı, öğrenci sayısı, okul türü, öğretim
şekli ve branş değişkenlerine göre farklılıkları incelenmiştir. Elde edilen veriler SPSS 15
programında t-testi, Anova (Tek yönlü varyans analizi) ve Scheffe testi kullanılarak
analiz edilmiştir.
Araştırma sonucunda, cinsiyet değişkenine göre 9 maddede anlamlı farklılık
bulunmuştur. Cinsiyet faktörüne göre; kadın öğretmenlerin erkek öğretmenlere oranla
ihtiyaçları karşılanmadığında, ailesiyle ilgili sorunlarında, olaylardan daha çabuk
etkilendiklerinde, yaşadıkları hastalıklarda, okulda iletişimin az olduğu durumlarda, ders
programının uygun olmadığı durumlarda, çalışmalarının karşılığını alamadıklarında
daha fazla stres yaşadığı tespit edilmiştir. Yaş faktörüne göre; 22-27 yaş arası
öğretmenlerin diğer yaş grubu öğretmenlere oranla okul ikliminin bozulma ihtimalinden
ve öğretmenliğin zamanla kendisini yıpratacağını düşüncesinden dolayı stres yaşadığı
tespit edilmiştir. Medeni durum faktörüne göre; evli öğretmenlerin bekâr öğretmenlere
oranla ailesiyle ilgili sorunlardan ve maaşının yeterli olmamasından dolayı stres
yaşadığı tespit edilmiştir. Öğrenim durumu faktörüne göre; ön lisans ve lisansüstü
mezunu öğretmen grubu ihtiyaçları karşılanmadığında lisans mezunu öğretmen
grubuna göre daha çok stres yaşadığı; ayrıca ön lisans mezunu öğretmen grubu
kendini başkalarıyla rekabet halinde hissettiğinde stres düzeylerinin arttığı tespit
edilmiştir. Kıdem yılı faktörüne göre; 6-10 arası kıdeme sahip öğretmen grubunun diğer
kıdem yılına sahip öğretmen gruplarına göre mesleğin kendilerini zamanla yıpratacağı
endişesinden dolayı stres düzeylerinin arttığı tespit edilmiştir. Öğrenci sayısı faktörüne göre; 2001-4000 arası öğrenciye sahip okullarda görevli öğretmenlerin öğrenci sayısı
daha az okullar görevli öğretmenlere göre kendilerini genellikle stresli biri olarak
gördükleri; okulun fiziki yapısının yetersizliğinden dolayı stres düzeylerinin arttığı tespit
edilmiştir. Okul türü faktörüne göre; devlet okulunda çalışan öğretmenlerin özel okulda
çalışan öğretmenlere göre okuldaki gruplaşmalardan daha çok etkilendikleri ve bu
gruplaşmaların stres düzeylerini arttırdığı tespit edilmiştir. Branş faktörüne göre; sayısal
branşa sahip öğretmen grubun diğer branştaki öğretmenlere göre derste öğrencilerin
sorularına cevap veremediklerinde stres düzeylerinin arttığı tespit edilmiştir.
Araştırma sonucunda kadın öğretmenlerin erkek öğretmenlere oranla daha stresli
oldukları ortaya çıkmıştır. Bu sonuçlara göre kadın öğretmenlere iş yaşamındaki
motivasyonu arttırmak için maddi ve manevi ödüllerin arttırılması ve hizmet içi
eğitimlerin daha çok verilmesi önerilmektedir.