İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ BAKIMINDAN ÇALIŞMAKTAN KAÇINMA HAKKI

Abstract

Çalışmaktan kaçınma hakkı, gelişmiş iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı olan birçok ülkede kabul edilen bir haktır. 155 sayılı ILO sözleşmesinin 13. maddesinde işçinin, sağlığı ve hayatı için ciddi ve yakın bir tehlikenin varlığı halinde, çalışmaktan kaçınma hakkını kullanabileceği hükmüne yer verilmiştir. Bu düzenlemenin de etkisiyle, çalışmaktan kaçınma hakkı pek çok ülkenin mevzuatında yer almıştır. Çalışanların yaşama hakkının korunması, hayatının tehlike altında bırakılmaması amacıyla; işyerinde iş sağlığı ve güvenliği açısından sağlığını bozacak veya vücut bütünlüğünü tehlikeye sokacak bir tehlike ile karşı karşıya kalan işçinin, çalışmaktan kaçınma hakkını kullanması bir hak olması yanında aynı zamanda bir zorunluluktur. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun kabulü ile Çalışmaktan kaçınma hakkı, AB müktesebatına uygun olarak düzenlenip, İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununda yerini almıştır. Çalışmaktan kaçınma hakkının kullanılması için tehlikenin muhtemel olması yeterli olmayıp, tehlikenin yakın olması nedeniyle işçinin başka türlü korunmasının mümkün olmaması gerekmektedir. Ne zaman ortaya çıkacağı belli olmayan bir tehlikenin; “yakın”, “acil ve hayati” bir tehlike olması, yaşam hakkını ihlal edebilecek bir fiili durum yaratması durumunda işçinin kendini bu tehlikeye karşı koruma hakkı bulunmaktadır. Çalışmaktan kaçınma hakkına ilişkin düzenlemeler yapılırken, ne tür tehlike hallerinde çalışmaktan kaçınma hakkının doğacağı, tehlikenin hangi derecede kaçınma hakkını doğuracağı, işçinin tehlike algısına ilişkin standartların belirlenmesi, kaçınma hakkının kullanılması halinde işverenin ne şekilde davranması gerektiği ve kaçınma hakkının sınırlarının belirlenmesi gibi hususların tespit edilmesi gerekir. Çalışmaktan kaçınma hakkını kullanması için yakın ve ciddi tehlikenin varlığı gerekli olsa da tehlikenin, çalışanın işe başlarken bildiği ve işin doğası gereği riskli olduğu durumlarda çalışan, çalışmaktan kaçınma hakkını kullanamaz. Özellikle viii tehlikenin işin doğasından kaynaklandığı durumlarla çalışmaktan kaçınma hakkının kullanılmasının başkaları için tehlike oluşturması hallerinde; çalışmaktan kaçınma hakkının, her somut olaya göre ayrıca değerlendirilmesi gerekir.