AN ETYMOLOGICAL DICTIONARY OF PRE-THIRTEENTH CENTURY TURKISH'İN SÖZCÜK YUVALARI

Abstract

Sözlük, bir dilin başlangıçtan günümüze kadar sahip olduğu birikimin görülebileceği yegane kaynaktır.Etimoloji de bu birikimin paydaşı olan söz varlığının kökenlerini irdeleyen bilim dalıdır.

Türkçenin etimolojisi üzerine Türkiye'de ve yurt dışında pek çok çalışma yapılmış olup bunlardan en önemlisi Türk dilinin XIII. yüzyıla kadar olan söz varlığını inceleyen Sir Gerard CLAUSON’un An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth Century Turkish adlı eseridir.

XIII. yüzyıl öncesinin Türkçe söz varlığıyla yaklaşık 9250 madde başından oluşan Clauson’un An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth Century Turkishadlı etimoloji sözlüğü alışılagelmiş sözlük anlayışının oldukça dışındadır: Alfabetik sırayla oluşturulmayan sözlük, önce sesli harfler sonra sessiz harfler şeklinde sıralanmış olup bu sessiz harflerden bazıları (ötümlü-ötümsüz karşıtlığı bulunanlar; b/p, d/ḏ, d/t, k/g, ḳ/ǵ/ḫ) sözlükte tekrardan ve çoklu girişlerden kaçınmak için aynı sesmiş gibi düşünülmüştür. Benzer bir dizgi o/ö/u/ü; ı/i; e/é/a ünlü sesleri için de yapılmıştır. Tüm bunlar, sözlüğün verimli biçimde kullanılmasını zorlaştırmış ve An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth Century Turkish'in Sözcük Yuvaları adlı çalışmamızın da çıkış noktası olmuştur.

Çalışmamızın amacı ilgili sözlüğü tarayarak tespit edilen sözcükleri listelemek, listelenen her bir sözcüğün anlamlarını vermek ve en önemlisi; 9250 madde başını tarayarak ulaştığımız yaklaşık 7600 sözcüğü kendileriyle ilişkili olan aile sözcükleriyle bir yuvaya yerleştirmek suretiyle sözlüğün derin yapısının daha iyi anlaşılmasını sağlamaktır. Böylece 9250 madde başını tarayarak ulaştığımız 7600 sözcük, Clauson'un önce sesli sonra sessiz harflere göre dizdiği sırayla, yaklaşık 1800 sözcük yuvasında daha işlevsel bir kullanım alanına sahip olacaktı