TÜRKİYE CUMHURİYETİ 1982 ANAYASASI BAĞLAMINDA ÖZELLİKLE KOALİSYON HÜKÜMETLERİ DÖNEMİNDE GERÇEKLEŞTİRİLEN AVRUPA BİRLİĞİ EKSENLİ ANAYASAL GELİŞMELER

Abstract

Avrupa bütünleşmesinde ilk adım, Federal Almanya, Fransa, İtalya, Belçika, Hollanda ve Lüksemburg’un kömür ve çelikte ortak pazar kurmalarıyla atıldı. Altı üye devlet, 25 Mart 1957’de Roma Antlaşması'nı imzalayarak Avrupa Ekonomik Topluluğu’nu (AET) kurdu. 1992 Maastricht Antlaşması ile Topluluk kurumları güçlendirildi ve daha geniş yetkilere sahip oldu, böylece Avrupa Birliği (AB) doğdu. Türkiye AET ile yakın iş birliği içinde olmak isteyen ülkelerden biridir. Bu iş birliği, Ankara Anlaşması olarak bilinen bir "ortaklık anlaşması" çerçevesinde 12 Eylül 1963 yılında gerçekleşmiştir. Türkiye 14 Nisan 1987’'de tam üyelik başvurusunda bulundu. Türkiye ve AB arasındaki "Gümrük Birliği" 1 Ocak 1996'da yürürlüğe girdi. Avrupa Konseyi, Komisyon’un ikinci Türkiye Raporu’ndaki tavsiyelere uyarak 1999 Aralık ayında Helsinki Zirvesinde Türkiye'ye AB üyeliği için aday ülke statüsünü verdi. Türkiye'nin AB'ye katılım müzakereleri 3 Ekim 2005'te başladı. Türkiye 1982 Anayasası döneminde AB yolunda önemli kazanımlar elde edebilmek için çok sayıda anayasa değişikliği ve hukuk reformu gerçekleştirmiştir. Bu alanda yapılan ilk ve önemli anayasal değişiklikler koalisyon hükümetleri döneminde (19-21. parlementolar) gerçekleştirilmiştir. Prof. Dr. Tansu Çiller döneminde (DYPSHP) radyo, televizyon ve habercilik hakkındaki 3913 sayılı değişiklik ve sendikal faaliyetler vb. hakkında 4121 sayılı değişiklikler gerçekleştirilmiştir. Bülent Ecevit (DSP-ANAP-MHP) döneminde 4446, 4388, 4709 ve 4720 sayılı değişiklikler yapılmıştır. Bundan sonra Türkiye, 1999 yılında gerçekleşen Avrupa Zirvesi’nde resmi olarak aday ülke olmuştur. Daha sonra yine Bülent Ecevit’in başbakanlığı döneminde I. II. ve III. AB uyum paketleri çıkartılmıştır. Bu paketlerde, Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu, Hukuk Muhakemeleri Usulü Kanunu, Türk Ceza Kanunu, Terörle Mücadele Kanunu gibi pek çok alanda Avrupa Birliği’ne yönelik iyileştirmelere gidilmiştir. Koalisyon Hükümetlerinin ardından AK Parti hükümetleri döneminde de bu çabalar devam ettirilmiş ve AB yolunda dört adet uyum yasa paketi daha çıkartılmıştır. Fakat Türkiye-AB üyelik sürecinde istenen sonuca henüz ulaşılamamıştır. Bu çalışmada, AB oluşum süreci, AB Türkiye ilişkileri ve 1982 Anayasası’nda özellikle koalisyon hükümetleri döneminde yapılan anayasal değişiklikler incelenmektedir.