KURUMSAL KAYNAK PLANLAMA UYGULAMA VE SONRASINDA SİSTEM BAŞARISINI VE KULLANICI DEĞERİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER: BORSA İSTANBUL 100 ARAŞTIRMASI

Abstract

Küresel rekabet ortamında işletmeler işlemlerine değer katabilmek için yoğun bir şekilde insan kaynaklarına ve teknolojiye yatırım yapmaktadır. İşletmelerin başvurduğu teknolojik yatırımların en önemlilerinden biri de yoğun maliyet ve zaman gerektiren Kurumsal Kaynak Planlama sistemleridir. Bu sistemler, işletmenin tüm iş süreçlerini, bölümlerini ve işlemlerini merkezi bir veri tabanı üzerinde bütünleştiren, gerçek zamanlı veri ulaşımına imkân veren bilgisayar tabanlı modüler sitemlerdir. Katlanılan zaman, maliyet ve harcanan çaba dikkate alındığında sistemin faydalarından en üst seviyede istifade edebilmek için etkin bir süreç yönetimi ve insan kaynakları planlaması son derece önemlidir. Kurumsal Kaynak Planlama sistemlerinin teknolojik, ekonomik, sosyolojik ve psikolojik yönlerden karmaşık doğası, araştırmacıları bu alanla ilgili çalışmalara sevk etmiştir. Önceki zamanlarda yapılan araştırmaların ağırlıklı olarak, sistemin teknolojik yönleri ile ilgili olduğu görülmektedir. Fakat daha sonraki dönemlerde yapılan çalışmalar, sistemin sosyolojik unsuru olan kullanıcıların algı ve tutumlarının da göz ardı edilemeyecek boyutta sistem başarısını etkileyen önemli bir unsur olduğunu ortaya koymuştur. İnsan algı ve tutumunun karmaşık doğası birçok iç ve dış değişkenler tarafından etkilenmektedir. Kullanıcıların algı ve tutumlarını dolayısı ile sistem başarısını ve faydalarını etkileyen bu değişkenlerin tanımlanabilmesi için araştırmacılar tarafından bir takım modeller geliştirilmiştir. Teknoloji Kabul Modeli, Birleştirilmiş Teknoloji Kabul ve Kullanım Modeli, Yenilik Yayılım Modeli, DeLone ve McLean Başarı Modeli ve Teknoloji, Organizasyon, Çevre Modeli bunlardan en önemlileri ve araştırmalarda en sık kullanılanları olarak öne çıkmaktadır. Bu çalışmada; nihai kullanıcılar açısından, uygulama sonrası aşamada, Kurumsal Kaynak Planlama sistemlerinden elde edilecek faydaları etkileyen faktörlerin neler olduğu ve bu faktörlerin kullanıcı değerini hangi seviyede etkilediği teknolojik, örgütsel ve çevresel boyutlar kapsamında, Kısmi En Küçük Kareler Yapısal Eşitlik Modeli ile incelenmiştir. Borsa İstanbul 100 endeksinde hisseleri işlem gören ve aynı zamanda Kurumsal Kaynak Planlama Sistemi kullanan işletmelerde çalışan sistem kullanıcıları bu araştırmanın evrenini oluşturmaktadır. Araştırmanın sorularına cevap verebilmek için literatür taraması neticesinde saptanan ve araştırmanın yapısal modelini oluşturan 11 adet gizli değişken, araştırmanın ölçüm modelini oluşturan 65 adet gözlenen değişken ile ölçülmüştür. Araştırmanın teknolojik boyutunda yer alan bağımsız gizli değişkenler; Bilgi Kalitesi, Sistem Kalitesi ve Hizmet Kalitesidir. Örgütsel boyutta yer alan bağımsız gizli değişkenler; KKP Bilgisi ve Öğrenilmesi, Kullanıcı Öz Yetkinliği, Ortak İnanç, İşe Uyum ve Uygunluktur. Çevresel boyutta yer alan bağımsız gizli değişken ise Koordinasyon faktörüdür. Araştırmada yer alan Kullanıcı Değeri değişkeni ikinci düzey bir gizli bağımlı değişken olup model içerisinde İş Üzerindeki Etki, İç Etkinlik Üzerindeki Etki ve Koordinasyon Üzerindeki Etki değişkenleri yardımı ile açıklanmakta ve tahmin edilmektedir. Araştırmada kullanılan ölçme aracında önceki çalışmalarda kullanılmış geçerliliği ve güvenilirliği test edilmiş ölçeklerden yararlanılmıştır. İngilizce’den Türkçeye çevrilen ölçüm aracının güvenilirliği ve geçerliliği için gerçekleştirilen ön testte elde edilen verilerin (n=26) analizi neticesinde ölçeğin güvenilir ve geçerli olduğu saptanmıştır. Nihai araştırmada elde edilen veriler (n=163) SPSS 24.0 istatistik paket programı ile analize hazırlanmış ve modelde yer alan değişkenlerin ilişkileri ile önerilen hipotezler kısmi en küçük kareler yapısal eşitlik modeli paket programı Smart PLS 3.2.7 yol analizi ve ön yükleme prosedürü ile sınanmıştır. Yapılan analiz neticesinde ölçeğin ölçüm (dışsal) ve yapısal (içsel) güvenilirlik ve geçerlilik şartlarını sağladığı belirlenmiştir. Teknolojik faktörler boyutunda yer alan; KKP Sistem Kalitesi, KKP Hizmet Sağlayıcı Kalitesi, örgütsel boyutta yer alan; Paylaşılan Ortak İnanç Ve KKP-İş Uyumu ile çevresel boyutta yer alan Koordinasyon bağımsız gizli değişkenlerinin, ikinci düzey bağımlı gizli değişken KKP Kullanıcı Değerini istatistiki olarak etkilediği sonucuna ulaşılmıştır.