ORTAOKUL TÜRKÇE DERS KİTAPLARINDAKİ DİNLEME METİNLERİNİN İNCELENMESİ

Abstract

Çalışmanın konusu ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki dinleme metinlerinin, dinleme eğitimi üzerindeki etkisini çeşitli yönlerden incelemek ve buradan hareketle tartışarak öneriler sunmaktır. Anne karnında kazanılan bu beceri insan hayatı boyunca pek çok öğrenmeye kaynaklık etmektedir. Ortaokul Türkçe derslerinde dinleme becerisinin öğrenilmesi, geliştirilmesi ve değerlendirilmesi süreçleri mevcuttur. Dinleme metinleri, dinleme eğitiminde ana bileşenlerden biridir. Bu çalışma Türkçe derslerindeki dinleme metinlerinin dinleme eğitimi üzerindeki etkisini çeşitli yönlerden araştırmayı, incelemeyi ve tartışarak öneriler sunmayı amaçlamaktadır. Çalışmada 2021-2022 eğitim ve öğretim döneminde ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki 48 dinleme metni, doküman inceleme yöntemiyle incelenerek olgu bilim deseniyle desteklenmiştir. Araştırmada nitel verilerden ve uzman görüşlerinden yararlanılmıştır. Araştırma sonucunda metinlerde bulunan sözcük sayılarının sınıf seviyelerine göre artış gösterdiği ancak aynı düzey için okutulan ve iki farklı ders kitabında yer alan dinleme metinlerindeki ortalama sözcük sayılarındaki farkın fazla olduğu, dinleme metinlerinde yer verilen atasözü sayısının yeterli olmadığı, deyim ve atasözü sayısının sınıf düzeyine göre artmadığı, metinlerdeki atasözü deyim kullanımının kademelere uygun bir plan eşliğinde düzenlenmediği, metinlerde kullanılan cümle uzunluğunun sınıf seviyesine uygun olduğu ancak sınıf düzeyine göre bir değişiklik göstermediği, dinleme metinlerinin ve etkinliklerinin dinleme kazanımlarıyla örtüşmesi ve metinlerde geçen kazanımların sıklığı durumlarında eksikliklerin olduğu, dinleme metinlerinde en fazla öyküleyici türdeki metinlere ve not alarak dinleme yöntemine yer verildiği, dinleme yöntemlerinin metin türüne, etkinliklere ve kazanımlara uygun olarak çeşitlenmediği, seslendirmelerin diksiyon kurallarına uygun yapıldığı, metinlerdeki seslendirme sürelerinin sınıf seviyelerine göre düzenli bir biçimde değişmediği, metinlerin değer aktarımı iii açısından uygun olduğu, metinlerin genel olarak çocuğa görelik ilkesine uygun olduğu, metinlerde şiddet ve cinsiyet ayrımcılığı unsurlarına yer verilmediği ve araştırma kapsamında ifade edilen bulguların sonuçlarıyla 11 Türkçe öğretmeninin görüşme formlarına verdiği cevapların çoğunlukla uyumlu olduğu belirlenmiştir