ADĠL YARGILANMA ĠLKESĠ ODAĞINDA 1982 ANAYASASI’NDA VE 5271 SAYILI CEZA MUHAKEMESĠ KANUNUNDA YAPILAN DEĞĠġĠKLĠKLER

Abstract

Temel hak ve özgürlüklerin elde edilebilmesi, uzun süren mücadeleler sonucunda mümkün olabilmiĢtir. Adil yargılanma ilkesi de insanların, tarih boyunca vermiĢ oldukları çetin mücadeleler sonucunda elde etmiĢ oldukları temel hak ve hürriyetlerin korunmasını sağlayan bir yargılama ilkesidir. Evrensel bir hukuk kuralı ilkesi özelliğini haiz olan adil yargılanma ilkesi, Avrupa Ġnsan Hakları SözleĢmesi‟nin 6. maddesinde düzenleme altına alınmıĢtır. Adil yargılanma ilkesi, aynı zamanda AĠHS‟de düzenlenen temel hak ve hürriyetlerin de teminatı konumundadır. Anayasamızın 36. maddesinde 2001 yılında yapılan değiĢiklikle birlikte adil yargılanma ilkesi, anayasal teminat altına alınmıĢtır. AĠHS‟ye taraf olan devletler aleyhine AĠHM‟ye yapılan baĢvurulan ekseriyetini adil yargılanma ilkesinin ihlali iddiaları oluĢturmaktadır. Türkiye aleyhine de AĠHM‟ye yapılan müracaatlarda da bu duruma sıklıkla rastlanmaktadır. Yapılan bu müracaatları azaltmak adına 2010 yılında Anayasa‟da değiĢiklik yapılarak bireysel baĢvuru yolu getirilmiĢtir. Bu nedenle çalıĢmamızın konusu, adil yargılanma ilkesi ve bu minvalde Türkiye‟de yapılan anayasal değiĢikliklerle birlikte ceza yargılamasında yapılan düzenlemelerdir. Bu çalıĢmanın amacı, adil yargılanma ilkesinin mahiyeti, tarihsel süreci, kapsamı ve unsurlarını Avrupa Ġnsan Hakları Mahkemesi kararları doğrultusunda incelemek suretiyle Türkiye‟de, özellikle Avrupa Birliği uyum sürecinde, Anayasamızda ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununda yapılan değiĢiklik ve düzenlemeleri irdelemektir. ÇalıĢmanın birinci bölümünde, öncelikle adil yargılanma ilkesinin tarihsel sürecinden bilgi verilerek oluĢum süreci, haklar bildirilerinde ve uluslararası vi metinlerde yer almasından bahsedilerek adil yargılanma ilkesinin kapsamı, unsurları ve masumiyet karinesi mercek altına alınmıĢtır. ÇalıĢmanın ikinci bölümünde, Türkiye‟nin AB‟ye uyum sürecinden bahsedilerek bu minvalde yapılan ve adil yargılanma ilkesinin odak noktası olduğu, 1982 Anayasası‟nda ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununda yapılan değiĢiklikler inceleme altına alınmıĢtır. Bu hususta, AYM, AĠHM ve Yargıtay içtihatlarından faydalanılmıĢtır. Ayrıca uygulamada, özellikle ceza soruĢturmalarında sıklıkla karĢılaĢılan problemlere yer verilmek suretiyle konunun anlatımı sadeleĢtirilmeye çalıĢılmıĢtır. Sonuç olarak, adil yargılanma ilkesi, temel hak ve hürriyetlerin korunması bakımından teminat olma görevini üstlenirken devletlerin de, kendi iç hukuklarında yapacakları gerek anayasal gerek yasal düzenleme ve/veya değiĢikliklerle birlikte bu ilkenin, tam ve mutlak bir Ģekilde uygulamaya tatbik edilmesini sağlamaları gerekmektedir.