NÂBÎ'NİN Mİ c RÂCİYESİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Abstract

Miªrâc hadisesinin İslâm inancındaki yeri büyük ve edebî eserlere yansıması çoktur. Öyle ki Hazret-i Muhammed’in göklerde yaptırıldığı seyahati anlatan şiirlerden ayrı bir edebî tür oluşmuştur. Miªrâc-nâme ya da miªrâciye olarak anılan bu türün birbirinden güzel örnekleri verilmiştir. On yedinci yüzyıl şairlerinden olan ve inancını eserlerine çokça yansıtan Nâbî de dikkate değer bir miªrâciye kaleme almıştır. Farklı görüşlerin aksine Nâbî’nin yalnız bir tane miªrâciyesi vardır ve bu Hayr-âbâd adlı eserin içerisinde yer almaktadır. Çalışmanın giriş bölümünde bu eserin yazıldığı dönemin edebiyatı hakkında kısaca bilgi verilmiş, Nâbî’nin hayatı ve edebî şahsiyeti özet hâlinde yazılmıştır. Nâbî’nin diğer eserleri kısaca tanıtılmış ve içerisindeki miªrâciyenin incelendiği Hayr-âbâd hakkında ayrıca bilgi verilmiştir. Hayr-âbâd hem çok eleştirilmiş, hem de çok övülmüş meşhur bir mesnevîdir. Eserin kendi türü içerisindeki yerini tespit ederken bu durum göz önünde bulundurulmuş ve giriş bölümünde Şeyh Gâlib’in Hayr-âbâd hakkındaki meşhur tenkidine de yer verilmiştir. Hüsn ü Aşk adlı bir diğer mesnevîde yer alan ve miªrâciye bölümüne ayrıca değinen bu tenkit, değerlendirmeye dahil edilmiştir. Birinci bölümde eserin kendisi, mümkün olan en eski ve sağlam nüsha üzerinden transkripsiyonlu metin olarak verilmiştir. Çalışmanın başında verilen transkripsiyon cetveli ile transkripsiyonlu metin hazırlanırken uygulanan yöntem belirtilmiştir. İkinci bölümde metnin günümüz Türkiye Türkçesine aktarımı gerçekleştirilmiş, anlama en yakın nesir cümleler kurulmuştur. Üçüncü bölümde Prof. Dr. Metin AKAR’ın “Eski Türk Edebiyatında Manzum Miªrâcnâmeler” adlı doktora tezinde belirttiği otuz iki motif tanıtılmış ve bu motifler bakımından miªrâciye değerlendirilmiştir. Motifler hakkında bilgi verilirken ve diğer miªrâciyelerde nasıl kullanıldıkları açıklanırken Metin AKAR’ın “Eski Türk Edebiyatında Manzum Miªrâcnâmeler” adlı çalışması esas alınmıştır. Bazı tanımlar ve incelemeler için viii kullanılan kaynak ve sözlüklere atıfta bulunulmuş, bunlar kaynakçada verilmiştir. Ayrıca İkinci ve üçüncü bölümlerde, gerekli görülen yerlerde dipnotlarla kısa açıklamalar yapılmıştır. Böylece miªrâciye türü ve miªrâciyelerde görülen motifler tanıtılmış, Nâbî'nin miªrâciyesi bu motifler bakımından tahlil edilerek kendi türü içerisinde değerlendirilmiştir