THE IMPACT OF FOUCAULDIAN PANOPTICON ON THE FORMATION OF JUNGIAN HERO ARCHETYPE WITHIN THE FRAME OF POSTCOLONIALISM IN CHINUA ACHEBE’S THINGS FALL APART AND NO LONGER AT EASE

Abstract

Evrensel olan kahraman arketipi dünya edebiyatında en çok tekerrür eden karakter arketiplerden biridir. Birbiriyle herhangi bir direkt kültürel iletişimi olmasa da hemen hemen her ulusun kahramanları vardır ve bu kahramanlar onları sıradan insanlardan ayıran bazı ortak özelliklere sahiptir. Bu özellikler insanüstü güç, kararlılık, olağanüstü cesaret, hızla iktidara yükselme ve güçlükle elde edilen zaferler olabilir ancak bunlarla sınırlı değildir. Kahramanların başarmaları gereken zorlu görevler veya üstesinden gelmeleri gereken zorluklar ait oldukları toplumların ihtiyaçlarına göre değişkenlik gösterebilir. Ölümlü olan bu kahramanların bir diğer ortak özelliği de zayıflıklarının olmasıdır. Achebe‘nin Things Fall Apart ve No Longer at Ease adlı eserlerinde Okonkwo ve torunu Obi, bireylerinin tüm ulusun refahı ve gelişimi için sorumluluk üstlenmesini bekleyen toplumlarda dünyaya gelirler ve her ikisinin de başarmaları beklenen bazı görevleri vardır. Toplumun beklentilerini karşılayamama korkusu, her ikisi için de Foucault‘nun Panopticon kuramının vücut bulmuş haline dönüşür ve kahramanların bu görevleri başarıyla tamamlamasında önemli bir rol oynar. Ancak, zorlukların üstesinden gelerek amaçlarına ulaşsalar da, her iki kahraman arketipi de güçlükle elde ettikleri sosyal statülerini kaybetme korkularının üstesinden bir türlü gelemezler. Bu korku, zamanla her iki kahramanın da ortak zayıf noktası haline gelir ve geri dönülmez hatalar yapmalarına sebep olarak kahramanların düşüşlerini de beraberinde getirir. Ancak toplumun bireylerinden başarmalarını beklediği bu görevler, Nijerya‘daki İngiliz sömürgesi öncesi ve sonrasında oldukça farklılık gösterir. Dede ve torun olan iki kahraman, bambaşka amaçlar için mücadele etmektedir. Kahramanların karşılaştıkları zorluklarla başa çıkma ve hedeflerine ulaşma şekilleri de birbirlerinden oldukça farklıdır. Bu sebeple, bu iki eserdeki ana karakterler, Foucault‘nun Panopticon kuramının kahraman arketipine nasıl zemin hazırladığının anlaşılması amacıyla postcolonialism çerçevesinde incelenecektir.