Abstract:
Geçmişten günümüze evirilerek gelişen mutluluk, huzur ve refah gibi kavramlar insani
gelişmişliği anlatabilmek için kullanılan ve temelde de toplumların daha iyi
yaşayabilmelerine referanstır. Özellikle çeşitli örgütler bu değerleri anlatabilmek ve
ölçebilmek için farklı farklı endeksler geliştirmiştir. Bu endekslere örnek olarak;
İnsani Gelişim Endeksi, Daha İyi Yaşam Endeksi, Basın Özgürlüğü Endeksi ve
Girişim Endeksi verilebilir.
Çalışmada temel amaç refaha farklı bir boyut olarak oluşturulan İnsani Gelişim
Endeksini dünya ülkeleri açısından, bir de Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisine göre
değerlemek olmuştur. Maslow ihtiyaçlar hiyerarşisindeki basamaklarda yer
alabileceği düşünülen gelir, iş, iletişim ve toplum, eğitim, çevre, sivil katılım ve
yönetim, sağlık, yaşam memnuniyeti, güvenlik ve iş yaşam dengesi ve benzeri gibi
farklı kriterler çeşitli dünya ülkeleri için seçilmiştir. Çalışmada, Maslow’un piramidi
ile bazı çok kriterli karar verme teknikleri kullanılarak belirli bir çerçevede ülkelerin
farklı sıralandığı bir model oluşturuldu. Öncelikle, Maslow’un ihtiyaçları piramidine
uygun kriterleri belirlemede alanında uzman bir sosyoloğun görüşleri ve önerileri
dikkate alınarak araştırma analizine başlanmıştır. Özellikle belli başlı bakir kriterler
ilk defa bu çalışma ile analizlere dahil edilmiştir. Maslow’un ihtiyaçlar piramidi ile
belli başlı çok kriterli karar verme teknikleri kullanılarak verileri elde edilebilen dünya
ülkeleri ve bu ülkelerin farklı sıralandığı modeller ortaya çıkmıştır. Çalışmada
sıralama tekniği olarak çok nitelikli fayda teorisi (MAUT) ve TOPSIS yöntemleriyle
ülkeler arası performanslar belirlenmiştir. Daha sonra çalışmada bu sıralamaların
kendi aralarındaki tutarlılığının ve İnsani Gelişim Endeksi ile olan tutarlılığının
ölçümü için Kendall Tau sıra korelasyonu ile son değerlendirmeleri yapılmıştır. İkili
korelasyonlar incelendiğinde de özellikle MAUT ile elde edilen sıralamaların HDI ile
olan sıralama ile daha yüksek korelasyon gösterdiği görülmüştür.