ÂŞIK SÜMMÂNÎ’NİN ŞİİRLERİNDE TASAVVUFİ UNSURLAR

Abstract

Tez çalışmasında 19. asırda yaşamış olan âşık edebiyatının mümtaz şahsiyetlerinden Âşık Sümmânî’nin şiirlerinde geçen tasavvufi unsurlar ele alınmaya çalışılmıştır. Çalışma, giriş ve sonuç hariç dört bölümden müteşekkildir. Birinci bölümde âşık edebiyatı incelenerek âşık edebiyatının temel özellikleri, halk edebiyatındaki yeri ve klasik edebiyata tesirleri anlatılmaya çalışılmıştır. İkinci bölümde Âşık Sümmânî’nin hayatı, âşıklığa başlaması, tesirinde kaldığı şahsiyetler, sevgilisi Gülperi’yi aramak için yaptığı seyahatler, karşılaşma yaptığı âşıklar anlatılmıştır. Yine bu bölümde şairin şiirlerinin şekil ve muhtevası üzerinde durulmuştur. Üçüncü bölümde, Sümmânî’nin şiirleri şekil ve muhteva yönünden incelenmiştir. Dördüncü bölümde ise tasavvuf konusu açıklanarak Âşık Sümmânî’nin şiirlerinin bulunduğu kaynaklar incelenip tasavvufi içeriği olan beyit ve dörtlükler derlenmiştir. Bu şiirlerde geçen tasavvuf içerikli kelimelerin sözlük anlamları verilerek kelimeler Kur’an-ı Kerim, hadis-i şerifler ve tasavvufî terminolojiye uygun olarak açıklanmaya çalışılmış dörtlükler yorumlanarak anlamları verilmiştir. Çalışmada badeli âşıklarımızdan olan Sümmânî’nin şiirlerinde geçen irfana ait unsurlar incelenmiş, onun beşerî aşk ocağında olgunlaşarak evrildiği ilâhî aşka ait duygularına ve arifane söyleyişlerine değinilmeye çalışılmıştır. Sümmânî’nin şiirlerinde geçen didaktik nasihatler ve lirik duygular incelenerek âşığın duygu ve düşünce dünyasını zenginleştiren manevi dinamikler üzerinde durulmuştur. Yaşadığı dönemde çok sevilerek “Sümmânî Baba” unvanıyla anılmasının sebepleri anlatılmaya çalışılmıştır. Âşıklık geleneğinde önemli bir yere sahip olan “Sümmânî

Ağzı” ekolünün oluşmasına katkıları, döneminde yaşayan ve başta torunları olmak üzere kendisinden sonra gelen genç âşıklara tesirleri üzerinde durulmuştur.